Kako napraviti dijetu

Sastaviti jednu dijetu koja sadrži dnevni, nedeljni ili mesečni plan ishrane po obrocima nije ni malo jednostavan proces. Mnogo faktora treba uzeti u obzir da bi djeta bila adekvatna pacijentovim potrebama. Treba uzeti u obzir sociološke, kulturološke i psihološke karakteristike pacijenta, njegove navike, i to ne samo u ishrani, nego uopšte .Onda se mora uzeti u obzir njegovo okruženje, posao kojim se bavi , kao i radno vreme. Ima li svrhe sastaviti nekom dijetu koja zahteva obavezno unošenje 5 obroka, i to u tačno određeno vreme, ukoliko, na primer, taj pacijent ima nekim danima dvanaestočasovno radno vreme, sa pauzom od sat vremena. Dijeta se mora donekle prilagoditi njegovom radnom vremenu. Ili primer da se nekom pacijentu sastavi dijeta u kojoj je neophodno svakodnevno konzumirati krompir, a pacijent ne voli krompir. Takva dijeta svakako neće biti uspešno sprovedena. Takođe, ukoliko, na primer, neko ima osećaj gađenja po buđenju, i generalno ne voli da jede 2 sata posle buđenja, a sastavi mu se dijeta u kojoj treba da konzumira prvi obrok u 7 ujutru, ta dijeta ponovo neće biti uspešna. Takođe, mora se uzeti u obzir i finansijsko stanje pacijenta, ne može mu se prepisati dijeta u kojoj se insistira na nekim skupim namirnicama, ukoliko osoba prosto nema novca da to kupi.

Dijeta se jednostavno mora prilagoditi životnim uslovima pacijenta, i u sebe inkorporirati sve ove gorenavedene faktore, ali ponekad, ako je u pitanju vrlo teška bolest , život pacijenta se mora prilagoditi dijeti, ukoliko mu od nje zavisi produžetak života, kao i kvalitet života.

Takođe, treba razumeti da je svaka dijeta jedinstvena, isto kao što je svaka osoba jedinstvena, različita bar u nečemu od druge. Dva čoveka mogu imati istu bolest, međutim nekome može odgovarati jedna vrsta hrane, a nekome druga. Na primer, 2 čoveka imaju gastritis, jedan ne može ni probati papriku, a da ne dobije bolove i nadimanje, dok drugome paprike uopšte ne moraju smetati, nego ih čak često i voli jesti. Pacijenti imaju različite simptome iste bolesti, imaju različite kliničke slike,različit stepen progresije bolesti, pa samim tim i različite terapije, kao i terapijske doze lekova.Na primer, kod oba pacijenta može biti prisutan gastritis, samo što je kod jednog zahvaćena sluznica fundusa želuca, a kod drugog pilorusa. Shodno tome i dejta će biti različita.

Još jedna stvar, možda i najbitnija, je ta da svi ljudi imaju više zdravstvenih problema, tj. svaki pacijent ima različitu kombinaciju više bolesti. Dijeta se nikad ne pravi za samo jedan zdravstveni problem, već mora uzeti u obzir celokupnu zdravstvenu sliku pacijenta, i sve patologije koje su prisutne. Na primer, pacijentu koji ima dijabetes tip II i opstipaciju može se u okviru dijetoterapije dati da konzumira dosta spanaća, dok pacijent koji ima dijabetes tip II, opstipaciju ali i pije lek varfarin ne bi uopšte smeo da povećava konzumiranje spanaća.

Još jedan medicinski pojam koja se u novije vreme probio u samu žižu interesovanja medicinske nauke jeste mikrobiom našem gastrointestinalnog trakta. Mikrobiotske bakterije koje žive u našem probavnom traktu igraju vrlo važnu ulogu u procesu varenja, apsorbcije i izlučivanja, ali takođe je dokazano da imaju i važnu ulogu u čovečijem imunitetu, biotransformaciji određenih lekova , kao i hemijskih agenasa i supstancija bitnih kod različitih patoloških stanja organizma. Međutim, sastav miktobioma je različit kod različitih ljudi. Ne samo kvalitativni sastav, nego i kvantitativni, tj. procentualni odnos različitih sojeva bakterija u okviru mikrobioma. Pošto imaju vrlo važnu ulogu u procesima varenja, i mikrobiotske bakterije treba uzimati u obzir prilikom sastavljanja jelovnika u okviru jedne dijete. Na primer, vrlo je izazovno sastaviti dijetu za pacijenta koji je imao resekciju dela debelog creva, gde treba obnoviti mikrobiom i povećati sam broj mikrobiotskih bakterija, a u isto vreme ne iritirati sluzokožu debelog creva.

Posebno treba uzeti u obzir kompatibilnost namirnica, jer određene namirnice jednostavno nije dobro konzumirati zajedno u istom obroku. Takođe, za neke bolesti kombinacije određenih namirnica nisu poželjne u istom obroku, dok za neke druge bolesti te iste kombinacije ne bi predstavljale nikakav problem. Čuven je primer široko rasprostranjene anemije kod dece predškolskog i školskog uzrasta u Egiptu , izazvane prevashodno nedostatkom gvožđa u krvi. Posle više dugogodišnjih istraživanja utvrđeno je da glavni razlog ovog stanja nije nedostatak gvožđa u ishrani egipatske dece, već se anemija javlja usled toga što iz kulturoloških razloga deca u Egiptu od najranijeg detinjstva piju velike količine čaja, i to određenih vrsta koje u sebi sadrže veliku količinu tanina, koji pak vezuju gvožđe, te se onda ono tako vezano izlučuje iz organizma, i ne može biti apsorbovano od strane enterocita. Problem je rešen prebacivanjem na druge vrste čaja koje u sebi sadrže manje količine tanina.
Pored nalaženja prave kombinacije namirnica u obrocima, posebnu pažnju treba obratiti i na kontraindikacije lekova i hrane, jer određeni lekovi se ne smeju uzimati zajedno sa određenim namirnicama, a uz neke lekove je čak i korisno uzimati veću količinu određenih namirnica.

Pored svih ovih faktora koji se moraju uzeti u obzir kod sastavljanja jedne dijete, neophodno je izračunati i potreban dnevni unos kalorija, kao i odrediti kalorijsku vrednost procentualno po obrocima, i izračunati pravilan odnos makronutrijenata ( ugljenih hidrata, proteina i masti) u svakom obroku ponaosob, jer nije isti odnos npr. proteina i masti u doručku, popodnevnoj užini ili večeri. I za kraj, potrebno je izračunati i kalorijsku vrednost svake pojedinačne namirnice u gramima, koja se konzumira u toku jednog dana. Sastaviti jednu pravilnu dijetoterapiju je obiman i zahtevan posao.